Bu yazıda -bir nesneyi veya bir malzemenin görünüşünü tanımlarken kullandığımız bir özelliğini- sayısal olarak nasıl ölçülüp sınıflandırma yapılabileceğini inceleyeceğiz:  PARLAKLIK (ing.Gloss)…

PARLAKLIK kelimesini, tamamen geçirgen olmayan bir yüzeyin ışığı speküler (aynamsı) doğrultuda ne kadar iyi yansıttığını belirten bir optik özellik olarak tanımlayabiliriz. Daha basit bir tanımla; bir cismin yüzeyinden yansıyan ışık yoğunluğunun, yüzeye gelen ışık yoğunluğuna oranı olarak da denebilir.

Parlaklık, aşağıdaki 3 faktörün birleşiminden oluşmaktadır:
1. Malzemenin kırılma indeksi
2. Işığın geliş açısı
3. Yüzey topografisi

Yandaki resimde görebileceğiniz gibi;
Gelen ışığın bir kısmı emilirken, bir kısmı malzeme içine iletilecek ; geri kalan ışık ise -yüzeyi topografisine (doğal veya yapay ayrıntılarının meydana getirdiği şekil)  bağlı olarak-değişik açılarda yüzeyden yansıyacaktır.

……
Işık yüzey çarptığı zaman, aşağıdaki olaylardan biri veya birkaçı birden olabilir:
–  İçinde emilir. (renk oluşmasının ana nedeni)
–  İçinde ilerler/iletilir. (ki bu da, yüzeyin şeffaf ve opak olmasını belirler.)
–  Etrafa veya kendi içinde dağılır/saçılır. (nüfuz ederek yansıması, bulanıklık ve netlik kaybına neden olur)
–  “Ayna gibi” tek bir doğrultuda yüzeyden yansır. (Parlaklık-gloss)

Görünen parlaklık –son maddeden de anlaşılacağı gibi-  yüzeyden yansıyan ışığın miktarına bağlıdır  ve aşağıda anlatılacak yöntemler ile SAYISAL olarak ölçülebilir ve sınıflandırılıp derecelendirilebilir.

Gelelim Parlaklık/gloss sayısal ölçümüne… Burada bilmemiz gereken 3 konu vardır:
1.  PARLAKLIK ÖLÇÜLMESİ ve İLGİLİ CİHAZLARI (ing. Glossmeters)
2.  PARLAKLIK ÖLÇÜM STANDARTLARI (ing. Measurement Standards)
3.  PARLAKLIK SEVİYELERİ (Gloss)

1. PARLAKLIK ÖLÇÜLMESİ VE İLGİLİ CİHAZLARI (GLOSSMETERS)
Öncelikle neden Parlaklık ölçülmeli sorusuna yanıt arayalım:
İnsan olarak bizler çoğu zaman kendimize güveniriz ancak bireysel olarak farklılıklarımız bazılarımızın bazı şeyleri diğerlerinden daha iyi yapmamızı sağlar. Örneğin, ortalama bir insan parlak bir nesne ile mat bir nesnenin farkını anlayabilir, ancak eğer parlaklık veya matlık karşılaştırması yapılması gerekiyorsa, hepimizin kapasitesi farklıdır.(Ortalama bir insan 60 derecelik açıyla yüzeye baktığında 3-5 GU farkı kavrayabilmektedir.)Halbuki, endüstriyel hayatta hepimizin gayet iyi bildiği gibi az, çok, orta gibi muğlak ifadelerden çok, sayısal değerlere ihtiyacımız vardır.Bu sayısal verileri ise, GLOSSMETRE ismini verdiğimiz elektronik parlaklık ölçer cihazlar bize sağlamaktadır. Bu cihazlar, el-tipi seyyar cihazlar olup basit ölçümleri yapabileceği gibi,  laboratuvarlarda kullanılabilecek tezgâh-üstü (bench) tipi olanları da mevcut olup gelişmiş ölçümler ve raporlama yapabilmektedir:

PARLAKLIK (Gloss) ölçümleri, her iki tipte de aynı prensip ile yapılmaktadır; İçlerinde sahip olduğu ışık kaynağından çıkan aydınlatma, yüzeyden belirli bir açı ile (20,60 ve 85 derece gibi) yansır ve Glossmetrenin diğer tarafındaki sensörlere ulaşır. Bu sırada, yüzeyde yansıyan ışığın miktarı, cihaz kaynağından gelen ışığın miktarına olan oranı ölçülür. Sonuçta çıkan sayısal değer bir parlaklık birimi olan Gloss Unit (G.U.) değerine çevrilir.

2.  PARLAKLIK ÖLÇÜM STANDARTLARI (ing. Measurement Standards)
Yukarıda da okuyabileceğiniz gibi, dünya üzerinde PARLAKLIK (Gloss) ölçümleri sonucunda ortaya çıkan sayısal değer Gloss Unit (GU) olarak ifade edilir; oldukça yüksek derecede parlatılmış siyah bir camda belirli bir açıda aynamsı yansımanın 100 GU birimde ölçülmesine dayanan bir ölçeklendirmedir. Bu terminolojinin temelleri Alman BAM (https://www.bam.de/),  Kanadalı NRC (www.nrc-cnrc.gc.ca/) ve İngiliz NPL (www.npl.co.uk)teknoloji araştırma merkezlerinde oluşturulmuş standartlara dayanmaktadır.

Çok sayıda farklı endüstri (boya, plastik, metal, kağıt, seramik, mobilya, tekstil,  vb.) ISO2813 ve ASTM D523 standartlarında ayrıntıları ile anlatılan 20/60/85° geometrilerini Parlaklık ölçümlerinde kullanılırlar. Ancak, bu açıların dışında –yaygın olarak kullanılmasa da- 45° ve 75° açı geometrileri de vardır.

Dünya üzerinde her endüstrinin, hatta her işletmenin ve müşterilerinin üzerinde anlaştığı sektörel veya uluslararası standartlar mevcuttur. Bunlardan bazıları şunlardır:
3.PARLAKLIK SEVİYELERİ (Gloss)
Yukarıda da okuyabileceğiniz gibi, dünya üzerinde PARLAKLIK (Gloss) ölçümleri sonucunda ortaya çıkan sayısal değer Gloss Unit (GU) olarak ifade edilir; oldukça yüksek derecede parlatılmış siyah bir camda belirli bir açıda aynamsı yansımanın 100 GU birimde ölçülmesine dayanan bir ölçeklendirmedir. Bu terminolojinin temelleri Alman BAM (https://www.bam.de/),  Kanadalı NRC (www.nrc-cnrc.gc.ca/) ve İngiliz NPL (www.npl.co.uk)teknoloji araştırma merkezlerinde oluşturulmuş standartlara dayanmaktadır.

Parlaklık değerlerinin isimlendirme kısmında; MAT, YARIMAT, PARLAK,SÜPER PARLAK gibi kavramlar üzerinde Türkiye’de ve dünyanın çok sayıda ülkesinde bir uluslararası mutabakat henüz mevcut değildir!  Bu nedenle,  çoğu zaman karşılıklı yanlış anlaşılmalara neden olmaktadır!

Avrupa ve Amerika’da bu konu, sayılar ile kesin olarak çerçevesi çizilmiş endüstriyel ulusal standartlar mevcuttur.  Örneğin parlaklık seviyeleri Master Painter Institute (MPI):

Bununla birlikte Türkiye’de daha çok kabul gören Parlaklık Seviyeleri ise şunlardır:
KAYNAK:http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Kuru%20Boya%20%C3%96zellikleri.pdf

Bunlara ilave olarak, PARLAKLIK ölçümlerinde dikkat edilmesi gereken bir husus da, farklı parlaklık seviyesindeki yüzeylerde (Parlak, Yarı-parlak ve Mat gibi) parlaklık ölçümleri için, ölçüm cihazlarında farklı açı değerleri (20,60 ya da 85 derece) kullanılması gereksinimidir.

Zira, Glossmetre cihazlarının hassasiyeti seçilen açı değerine göre değişmektedir;
Düşük açılar daha çok yüksek parlaklıklar (> 70GU) için daha hassas doğru sonuçlar veriyorken; düşük parlaklıklar için (< 10GU) için cihaz daha yüksek bir açı değerine ayarlanmalıdır. Böylelikle, özellikle çok mat veya çok parlak görünümde olan yüzeylerin parlaklık değerleri daha keskin olarak ölçülebilir: (Aşağıdaki grafikten de görülebileceği gibi, tablodaki belirtilen açı dışındaki değerler,  parlaklık değerini bir miktar sapma ile gösterecektir.)

Parlaklık (Gloss) ölçümü temel ilkelerini yukarıda paylaştık. Ancak bu konu ile ilgili ilave sorularınız veya bilgi talepleriniz olursa info@korozyondoktoru.org adresine herzaman email gönderebilirsiniz.

Yeni bir teknik yazıda görüşmek üzere hoşçakalın.